تشخیص و درمان آلرژی کودک ـــ آیا ممکن است فقط یک سرماخوردگی ساده باشد؟
آلرژی کودکان چیست؟
والدین اغلب متوجه نمی‌شوند که علائمی مانند آبریزش بینی، التهاب پوست، ناراحتی معده، دل پیچه می‌تواند نشانه آلرژی کودکان باشد. در عوض آنها این علائم را به سرماخوردگی مزمن، آکنه کودکان، معده ضعیف، یا بی‌قراری و آشفتگی کودک ربطه دهند. این علائم اکثر وقت‌ها ــ مخصوصاً اگر برای مدت زمان کوتاهی بروز کنند ــ در اثر سرما خوردگی یا یک بیماری دیگر به‌وجود آمده‌اند. با این حال، در برخی از موارد، علت آلرژی است.
هنگامی که کودک واکنش آلرژیک نشان داده است، این آلرژی در نتیجه واکنش نادرست سیستم بدنی او اتفاق افتاده است. سیستم ایمنی بدن این‌طور برنامه‌ریزی شده است که با بیماری‌ها مبارزه کند، اما گاهی پیش می‌آید که به یک ماده بی‌ضرر مانند گرده گل واکنش نشان دهد طوری که انگار با یک باکتری، ویروس یا انگل مواجه شده است. برای مبارزه با آن ماده، سیستم ایمنی بدن بیش از حد به تولید پروتئین‌های محافظی به نام آنتی‌بادی‌ها می‌پردازد. این تولید بیش از اندازه باعث تورم، التهاب بافت‌ها ــ به‌طور مثال راه عبوری بینی ــ می‌شود. واکنش آلرژیک کودک شما می‌تواند هر زمان که او در معرض مواد حساسیت‌زا قرار بگیرد، عود کند.
گرایش به آلرژی در بدن کودکان ارثی است، اما آلرژی های خاصی هستند که ارثی نیستند. مثلاً اگر به پنی‌سیلین آلرژی داشته باشید، کودک شما ممکن است دچار آلرژی شود هر چند که بدنش به پنی‌سیلین واکنش آلرژیک نشان ندهد.
سرماخوردگی در مقابل آلرژی
می‌توانید تفاوت میان سرماخوردگی و آلرژی را بیان کنید؟ کار آسانی نیست، چرا که علائم از لحاظ ظاهری مشابه هم هستند. علائم زیر به شما کمک می‌کنند تا سرماخوردگی را از آلرژی تشخیص دهید:
دستگاه تنفس فوقانی: آبریزش بینی به‌همراه ترشحات بینی و تب احتمالاً از علائم سرماخوردگی هستند. این علائم باید ظرف مدت یک هفته یا بیشتر از بین بروند. اما ترشحات مداوم بینی که رقیق و آبکی هستند از علائم آلرژی کودکان می‌باشند.
یک واکنش نادر و شدید آلرژیک که تحت‌عنوان آنا فیلاکسی نامیده می‌شود منجر به تورم سریع و شدید راه‌های تنفسی کودک می‌شود. این مانع از تنفس و بلع کودک می‌شود. در صورت بروز این حالت برای کودکتان، سریعاً با اورژانس تماس بگیرید.
دستگاه تنفس تحتانی: سرفه و خس‌خس سینه ( تنفس پر سر و صدا که کودک با نفس کشیدن صدای سوت تولید می‌کند) در نوزادان و کودکان نوپا رایج است. کودکان در ریه‌های خود راه‌های هوایی بسیار حساسی دارند. هنگامی که این راه‌ها بر اثر تورم که در نتیجه یک ویروس تنفسی به وجود آمده بسته می‌شوند، کودک شروع به سرفه کرده یا صدای خس خس از سینه‌اش شنیده می‌شود. گاهی اوقات سرفه کردن و خس خس سینه در نتیجه آسم ایجاد می‌شود، یک بیماری تنفسی تحتانی که حدود ۱۵ درصد کودکان ایالات متحده آمریکا به آن مبتلا هستند.
کودکانی که آلرژی دارند در معرض ویروس‌های تنفسی هستند و به سختی می‌توانند سرفه و سرماخوردگی را پشت سر بگذارند. در پاسخ به مواد آلرژی‌زا و ویروس‌ها، ماهیچه‌های مجاری هوایی کودک دچار اسپاسم و تورم شده و منجر به تولید سرفه‌های خشک می‌شود. این ممکن است در مرحله بعد باعث خس خس سینه شود.
خس خس سینه می‌تواند در یک کودک خطرناک باشد زیرا می‌تواند نشانه این باشد که کودک دچار مشکل تنفسی شده است. اگر فکر می‌کنید که کودکتان دچار خس خس سینه شده است، دقت کنید و ببینید که آیا هنگامی که دم و بازدم دارد، صدای خس خس بیشتر می‌شود؟ آیا هنگام تنفس قفسه سینه او به داخل کشیده می‌شود یا برای نفس کشیدن پره‌های بینی او از هم باز می‌شود یا اینکه کودک به نظر بی‌قرار و آشفته می‌آید. اگر فکر می‌کنید که کودکتان یکی از ایم علائم را دارد، به پزشک مراجعه کنید.
چشم‌ها: ورم ملتحمه بیماری است که در نتیجه آلرژی و یا ویروس به‌وجود می‌آید. علائم این بیماری قرمزی چشم و ترشحاتی است که باعث می‌شود صبح‌ها چشم به راحتی باز نشود. ورم ملتحمه‌ای که در نتیجه آلرژی به وجود می‌آید چندان با ورم ملتحمه ناشی از ویروس تفاوت ندارد و به همین خاطر متخصص اطفال می‌تواند تشخیص دهد که علت ورم ملتحمه آلرژی است یا ویروس.
با این حال نشانه‌ها و علائمی در بیماری ورم ملتحمه وجود دارند که حاکی از این هستند که علت بیماری آلرژی است. کودکانی که آلرژی دارند، اغلب چشمان خود را مالش می‌دهند (چشم‌های آلرژیک معمولاً خارش دارند)، اشک از چشم‌ها می آید، زیر چشم‌ها گودی سیاه‌رنگی وجود دارد و بسیار تحریک پذیر هستند.
پوست: نوزادان در معرض ابتلا به خارش هستند اما اکثر بثورات (از جمله آکنه نوزادان) در ۲ یا ۳ ماهگی از بین می‌روند. این زمانی است که بثورات آلرژیک ممکن است ظاهر شوند. شایع ترین بثورات آلرژیک، درماتیت آتوپیک و یا اگزماست و در بسیاری از نوزادان این اولین نشانه و علائم احتمال آلرژیک بودن کودک است. اگزما قرمز رنگ و پوسته پوسته است و گاهی اوقات بر روی گونه‌ها، نیمه‌تنه، بازوها و ساق پای او بروز می‌کند. در کودکان نوپا و کودکان بزرگتر، اگزما به‌صورت تکه پوست‌های خشک است که خارش دارد و معمولاً بر روی گردن، مچ دست، مچ پا، و چین و شیارهای آرنج و زانو دیده می‌شود.
درماتیت تماسی یک نوع از بثورات آلرژیک است که در اثر واکنش به صابون، مواد شوینده، لباس پشمی، پیچک سمی یا محرک دیگری که بدن کودک را لمس کرده ، بروز کرده است.
بثورات آلرژیک کلاسیک ــ خارش، و بثوراتی که مانند یک کندوی چاک دار هستند ــ نسبتاً در نوزادان نادر است و هنگامی که بروز می‌کند از بثورات کودکان بزرگ تر و والدین کوچکتر است ( معمولاً کمتر از یک دو و نیم سانتی‌متر).
معده: ویروس‌ها می‌توانند باعث استفراغ، اسهال، ناراحتی معده و گاز معده شوند. اما این علائم می‌توانند در اثر آلرژی و نه فقط در واکنش به غذاها بروز کنند. کودکانی که مبتلا به آلرژی محیطی هستند ممکن است در نتیجه بلعیدن خلط که می‌تواند معده را تحریک کند، دچار بیماری معده شوند.
رفتار: مشکلات به وجود آمده در غذا خوردن، خوابیدن، و تحریک‌پذیری ممکن است در نتیجه آلرژی بروز کنند. کودک آلرژیک شما ناراحت است و مدام قیل و قال می‌کند. که این معمولاً در نتیجه پر خونی مزمن، درد شکم، خارش پوست، چشم یا بینی است.
سرنخ دیگری که باید به دنبال آن باشید، زمانی است که این علائم بروز می‌کنند. سرماخوردگی معمولاً در زمستان اتفاق می‌افتد اما آلرژی‌های خانگی (مانند آلرژی به گرد و غبار) ممکن است در سراسر سال وجود داشته باشد. آلرژی غذایی معمولاً چند دقیقه تا چند ساعت پس از خوردن غذا خود را نشان می‌دهد. تب یونجه فصلی در بهار و پایین شایع است اما معمولاً بر روی نوزادان تأثیر نمی‌گذارد.
تسکین دادن علائم در کودک
اگر کودکتان از علائم آلرژی رنج می‌برد، قطعاً می خواهید علائم او را تسکین دهید و با ایجاد تغییراتی در محیط زندگی کودک نگذارید که آن علائم مجدداً بروز کنند. درمان‌های معمول آلرژی کودکان عبارتند از:
- مرطوب‌کننده‌های پوست یا پماد هیدروکورتیزون یک درصد برای اگزما و سایر بثورات آلرژیک
- آنتی‌هیستامین خوراکی، مانند بنادریل برای تسکین سریع علائم کودکان بزرگتر
خبر خوبی برای نوزادانی که از آلرژی رنج می‌برند داریم. سازمان غذا و دارو به تازگی تجویز آنتی‌هیستامین Zyrtec را برای درمان آلرژی نوزادان حدوداً ۶ ماه، تأیید کرده است. این دارو اولین آنتی‌هیستامینی است که با توجه به آزمایشات بالینی مشخص شده که برای نوزادان این سن بی‌خطر است.
آلرژی معمولاً بدتر می‌شود مگر اینکه مواد حساسیت‌زا را از کودک دور کنیم. اگر می‌توانید حداقل به مدت ۶ ماه تماس کودک را با مواد آلرژی‌زا کمتر کنید، بدنش آلرژی را فراموش خواهد کرد. با این حال، اغلب شناسایی عامل آلرژی‌زا دشوار است. باید در یک دفترچه تمام علائم آلرژیک را به همراه زمان بروزشان یادداشت کنید. در نتیجه این کار ممکن است به پاسخی مانند، حیوان خانگی، لباس، غذا، و … دست پیدا کنید.
تست آلرژی ــ آزمایش خون یا آزمایش پوستی ــ را می‌توان بر روی نوزادان بزرگتر از ۲ ماه انجام داد، اما نتایج تست در کودکانی که در این سن قرار دارند دشوار است چرا که سیستم ایمنی آنها هنوز نابالغ است. سعی کنید قبل از انجام تست آلرژی، در معرض قرار گرفتن کودک با مواد آلرژی‌زا از طریق روش‌های زیر به حداقل برسانید :
- استفاده از ملافه و روبالشتی‌های ضد حساسیت
- گربه یا سگ خود را یک هفته دور از خانه نگه دارید.
- بالشت‌های پَر را کنار بگذارید.
- از مواد شوینده ضد حساسیت استفاده کنید.
پیشگیری از آلرژی
اگر در خانواده خود سابقه آلرژی دارید، کارهای زیر را انجام دهید تا از مبتلا شدن کودک خود به آلرژی پیشگیری کنید:
- کودک خود را حداقل ۶ ماه با شیر خود تغذیه کنید. اگر خودتان در زمان شیردهی از خوردن غذاهای آلرژی‌زا مانند شیر، تخم‌مرغ، ماهی و آجیل اجتناب کنید، مزیت‌های استفاده از شیر مادر برای کودکتان افزایش پیدا می‌کند.
- اگر خودتان به کودک شیر نمی‌دهید، از یک شیر خشک هیدرولیزات استفاده کنید که پروتئین ضد حساسیت دارد (این شیر از پروتئین‌هایی ساخته شده که آنقدر کوچک شده‌اند که سیستم ایمنی قادر به تشخیص آنها نیست) .
با ایجاد یک محیط ضد حساسیت، امکان بروز آلرژی را در کودک خود کاهش دهید:
- در خانه سیگار نکشید.
- از بالشت‌ها و ملافه‌های ضد حساسیت استفاده کنید
- خانه را به‌طور مداوم تمیز کنید تا گرد و غباری وجود نداشته باشد.
- خانه ــ مخصوصاً اتاق کودک ــ را فرش نکنید.
- در صورت امکان در خانه حیوان نگهداری نکنید.