ترس از تب: راهنمایی برای درمان تب در کودکان
زمانی‌که کودکتان تب دارد، نمی‌توانید بی‌‌خیال باشید، اما لازم نیست که وحشت کنید. برای اینکه آرامشتان را حفظ کنید، توضیح خواهیم داد که باید دنبال چه چیزی باشید ــ و به کودکتان کمک کنید تا هر چه زودتر، بهتر شود.
همه ما این شرایط را تجربه کرده‌ایم: نیمه‌های شب با صدای گریه کودکتان از خواب می‌پرید و متوجه می‌شوید که در تب می‌سوزد. برایش درجه می‌گذارید. ۳۸ درجه! ضربان قلبتان بالا می‌رود. اولین کاری که به ذهنتان می‌رسد این است که با دکترش تماس بگیرید. اما در اکثر موارد کاری که به گفته کارشناسان باید انجام دهید این است که نفس عمیقی بکشید و آرام باشید.
البته، گفتن این کار از انجام دادنش آسان‌تر است. بسیاری از والدین دچار «ترس از تب» هستند ــ آمادگی به وحشت افتادن زمانی که درجه حرارت بدن کودکشان بالا می‌رود و قابل درک است که این حالت ممکن است در زمستانی که پیش رو داریم به خاطر آنفلوانزای H1N1 شدت پیدا کند. برطبق مطالعه‌ای که اوایل سال جاری در رابطه با بیماری‌های کودکان انجام شد، علت بیش از ۳۰ درصد مراجعه‌کنندگان به متخصصات اطفال، تب است. دکتر رابرت.دبلیو. استیل، متخصص اطفال در بیمارستان کودکان سنت‌جان در اسپرینگفیلد ایالت مسیوری می‌گوید که «بسیاری از والدین فکر میکنند که تب واقعاً خطرناک است، اما در اکثر موارد تب کردن کودکان چندان جدی نیست».
حتی گاهی‌اوقات، تب کردن نشانه خوبی است: تب کردن به معنی این است که سیستم ایمنی بدن کودکتان کارش را به‌خوبی انجام می‌دهد و با سرماخوردگی یا عفونتی که در بدن کودک است، مبارزه می‌کند. مغز به بدن فرمان می‌دهد که دمای خود را افزایش دهد که در نتیجه این کار گلبول‌های سفید خون به سمت ویروس‌ها و باکتری‌های مهاجم حمله کرده و آنها را نابود میکنند. به‌طرز شگفت‌انگیزی کودکان سالم در تمام سنین معمولاً می‌توانند تب تا ۴۱ درجه را نیز بدون هیچ‌گونه عوارضی تحمل کنند. امیدواریم شانس با شما یاری کند و درجه حرارت بدن کودکتان هرگز به این عدد ترسناک نزدیک نشود اما بهتر است آماده باشید: تقریباً اجتناب‌ناپذیر است که گاهی‌اوقات در طول سه سال اول زندگی کودکتان درجه حرارت بدنش تا این اندازه بالا نرود.
اولین پاسخ
به‌عنوان والدین، آنچه که باید در رابطه با تب کودکتان انجام دهید تا حد زیادی به سن او و درجه حرارت بدنش بستگی دارد. اگر او کمتر از سه ماه دارد و دمای بدنش به بالای ۴۰ درجه رسیده است، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. از آنجایی‌که سیستم ایمنی بدن یک نوزاد به‌طور کامل رشد نکرده، او به‌طور بالقوه در مقابل عفونت‌های جدی مانند مننژیت باکتریایی و ذات‌الریه آسیب‌پذیر است، و اغلب افزایش دمای بدن تنها نشانه آن است.
دکتر استیون شلوف، مشاور والدین و سردبیر ارشد آکادمی آمریکایی «مراقب متخصصان اطفال از نوزادان و کودکانتان»، می‌گوید که نوزادانی که بین ۳ تا ۶ ماهگی هستند و درجه دمای بدنشان به ۵/۳۸ درجه می‌رسد باید توسط متخصص اطفال ویزیت شوند.
زمانی که کودکتان بیش از ۶ ماه دارد، تا دمای بدنش به ۳۹ درجه نرسیده می‌توانید خیالتان راحت باشد. اما این استثنا مهم را درنظر بگیرید: اگر دمای بدنش به ۳۸ درجه یا بالاتر رسید و دو یا چند علائم زیر را داشت، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
سرفه، گلودرد، آبریزش یا گرفتگی بینی، بدن درد، سردرد، لرز، خستگی و اسهال
علائم آنفلوانزای H1N1(که کاملاً شبیه آنفلوانزای فصلی است) در عرض ۲۴ ساعت از شروع تب بروز میکنند و متخصص اطفال ممکن است توصیه کند که بهتر است از داروی ضدویروسی تامی‌فلو برای کاهش شدت و طول مدت این علائم استفاده کنید.
تصویر بزرگ
از آنجایی‌که تب کردن نشان‌دهنده این است که چیزی در بدن اتفاق افتاده است، به سایر علائمی که در کودک خود می‌بینید، دقت کنید. اگر آبریزش بینی داشت و دمای بدنش زیر ۳۸ درجه بود، معمولاً بدین معنی است که یک سرماخوردگی معمولی دارد، درحالی که استفراغ و اسهال احتمالاً از یک بیماری ویروسی خبر می‌دهد. در موارد دیگر، تب به تدریج شروع شده و طی مدت چند روز نیز قطع می‌شود. اما علائم آنفلوانزای فصلی و H1N1 اغلب به‌طور ناگهانی بروز میکنند. دکتر جیسون هام، استادیار بیماری‌های کودکان در کلینیک مایو در روچسترِ ایالت مینه‌سوتا، می‌گوید که «یک روز حالش کاملاً خوب است و روز بعد نمی‌تواند از تخت بیرون بیاید». برای کودکانی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند (کودکان زیر ۵ سال یا آنهایی که شرایط پزشکی خاصی دارند مانند آسم یا دیابت) احتمالاً به درمان نیاز باشد، به همین دلیل پزشک معالج از کودکتان آزمایش آنفلوانزا می‌گیرد. اگر نتایج آزمایش خوب باشد و کودک شما سالم باشد، پزشک بیماری او را (براساس توضیحات شما] یک آنفلوانزای ساده تشخیص می‌دهد و توصیه می‌کند در خانه استراحت کند تا زمانی که بدون استفاده از تب‌بر، دمای بدنش به‌حالت طبیعی باشد.
پرچم قرمز
اگر فرزندتان دچار گلودرد، گوش درد، سوزش ادرار شد حتماً به پزشک مراجعه کنید چرا که این علائم می‌توانند نشان دهنده عفونت گلو، گوش و یا دستگاه ادراری باشند که برای درمانشان باید آنتی‌بیوتیک مصرف شود. همچنین اگر علائمی دال بر کم‌آبی بدن در کودکتان دیدید، مثلاً اگر او کمتر از حد معمول ادرار می‌کند، وقتی گریه می‌کند اشکی از چشمانش نمی‌آید یا کمتر از حد معمول هشیار است، به پزشک مراجعه کنید.
اگرچه به‌ندرت اتفاق می‌افتد، اما برخی از علائم (که به‌همراه تب کردن بروز میکنند) نیاز به توجه فوری پزشکی دارند. اگر تنفس کودکتان مشکل دارد، مدام و یک‌وقفه گریه می‌کند، به سختی از خواب بیدار می‌شود، کهیری زده که با لمس کردنش، رنگ کهیر سفید نمی‌شود، یا لکه‌های بنفش‌رنگی بر روی بدنش ظاهر شده (هر دوی این علائم می‌توانند نشانه مننگوکوکسمی باشند، عفونت خون که به‌طور بالقوه کشنده است) سریع به اورژانس مراجعه کنید. اگر زبان، لب‌ها و یا ناخن‌هایش آبی شده (علائمی که نشان دهنده کمبود اکسیژن است) یا گردنش سفت شده (احتمالاً نشانه مننژیت است) یا درد شدیدی در شکمش دارد (می‌تواند نشانه آپاندیسیت باشد) سریع با ۱۱۵ تماس بگیرید. اگر فرزندتان زیر ۲ سال سن دارد و ۲۴ ساعت است که تب دارد، به متخصص اطفال مراجعه کنید (در بچه‌های بزرگ‌تر، می‌توان تا سه روز صبر کنید و در صورتی که تب قطع نشد به پزشک مراجعه کنید، مگر اینکه به همراه تب علائم آنفلوانزای فصلی و H1N1 دیده شود). اگر تب کودک قطع شد و مجدداً چند روز بعد کودک تب کرد به پزشک مراجعه کنید چون ممکن است در بدنش عفونت ثانویه وجود داشته باشد.
آرام باشید
درحالی که غریزه طبیعی انسان این است که وقتی فرزندش تب دارد، هر کاری از دستش برمی‌آید برای کاهش و قطع شدن تب او انجام دهد، به‌خاطر داشته باشید که استفاده از دارو تنها بر روی آن پوشش می‌گذارد، آن را درمان نمی‌کند. دکتر لورا جانا، متخصص اطفال و یکی از نویسندگان آکادمی آمریکایی متخصصان اطفال «با نوزاد خود به خانه بروید» این‌طور می‌گوید که «وقتی که اثر تب‌بر از بین می‌رود، دمای بدن کودک دوباره بالا می‌رود چرا که علت تب کردن او هنوز در بدنش وجود دارد».
به‌عنوان یک قانون کلی، باید به‌جای توجه بیش از حد به درجه حرارتی که دماسنج نشان می‌دهد، بر روی اینکه کودکتان چطور به‌نظر می‌رسد، چه احساسی دارد و چگونه رفتار می‌کند، تمرکز کنید. به گفته دکتر جانا «اگر مجبورید برای اینکه دارویش را بخورد، دور اتاق به‌دنبالش بدوید، احتمالاً به آن نیاز ندارد. اینکه اجازه بدهیم دوره تب کودک روال خود را طی کند، در واقع ممکن است به بدن او کمک کند تا با عفونت موجود مبارزه کند».
اما اگر پایین آوردن دمای بدن کودکتان باعث می‌شود آرام‌تر شده و کمتر احساس ناراحتی کند، این کار را انجام دهید. برای نوزادانی که زیر ۶ ماهگی هستند، استامینوفن نوزادان (مانند تیلنول) تنها تب‌بر پیشنهادی ماست. نوزادان و کودکان بزرگ‌تر می‌توانند از ایبوپروفن کودکان (مثل موترین یا ادویل) استفاده کنند که تب‌بر مؤثرتری است اما ممکن است باعث تحریک و درد معده شود. هرگز به کودکی که زیر ۱۶ سال سن دارد، آسپرین ندهید ــ این کار می‌تواند باعص سندرم ری، یک بیماری کشنده کبدی شود. اگر تب کودکتان قطع نمی‌شود با اجازه پزشک تغییری در دوز استامینوفن و ایبوپروفن انجام دهید (فاصله مصرف این دو دارو باید حداقل ۲ ساعت باشد). اگر این کار را می‌کنید، برای جلوگیری از خطر مصرف بیش از حد دارو باید مقدار دقیق دوز مصرفی و ساعت استفاده از آن را یادداشت کنید.
با این حال، مصرف دارو تنها روش موجود برای کاهش و قطع کردن تب کودک نیست. پاشویه کردن کودک با آب ولرم می‌تواند به طور موقت تب کودک را کاهش دهد. برای این کار از آب یخ استفاده نکنید. دکتر استیل می‌گوید: «این کار باعث لرز کردن کودک شده و تب او را حتی بالاتر از قبل میبرد». همچنین از مالش الکل بر روی بدن او خودداری کنید ــ یک روش خطرناک قدیمی که می‌تواند باعث مسمومیت، تشنج و رفتن به کما شود. دادن مقدار مایعات زیاد به کودک (مثل بستی یخی و ژله) به بدن او در مبارزه با تب کمک می‌کند و کم آبی بدنش را جبران می‌نماید. اگر فرزندتان اسهال و استفراغ دارد به او مایعات زیاد بدهید تا آب و الکترولیت‌های از دست رفته بدنش جایگزین شود. لباس نازکی تنش کنید. بهتر است چند لایه لباس نازک تنش کنید چون ممکن است یک دقیقه عرق کند و دقیقه بعد از سرما به خود بلرزد.
اندازه‌گیری درجه حرارت بدن توسط دماسنج
برای اندازه‌گیری دمای بدن کودک یک روش واحد وجود ندارد. اما باید گفت که برخی از روش‌ها دقیق‌تر از سایر روش‌های دیگر هستند.
مقعدی
نظر مخالف: کودکانی که سن بیشتری دارند، این روش را دوست ندارند.
نظر موافق: استفاده از دماسنج مقعدی بهترین روش برای کودکان زیر ۳ سال است. زمانی که باید درجه حرارت بدن کودک را دقیق بدانیم، استفاده از این روش توصیه می‌شود.
میزان دقت: بسیار بالا
راهنمایی: کودک را به پشت بر روی پاهای خود بخوابانید یا در حالی که سر کودک به سمت سقف است او را بر روی زمین بخوابانید و پاهایش را بالا بگیرید.
دهانی
نظر مخالف: اگر کودک نتواند دماسنج را درست زیر زبانش قرار داده و نگه دارد، دمای دقیق بدن او نشان داده نمی‌شود.
نظر موافق: اکثر کودکان ۴ سال به بالا می‌توانند به‌درستی دماسنج را زیر زبان خود نگه دارند و دیگر نیازی به در آوردن لباسشان برای استفاده از دماسنج مقعدی نیست.
میزان دقت: خوب
راهنمایی: اگر کودک کودک از نوشیدنی سرد یا گرم استفاده کرده، ۱۵ دقیقه صبر کنید و سپس دماسنج را زیر زبانش قرار دهید.
زیربغل
نظر مخالف: اگر دمای اتاق پایین باشد، احتمالاً دماسنج دمای دقیق بدن کودک را نشان نمی‌دهد.
نظر موافق: از این طریق بسیار راحت می‌توان دمای بدن کودک را اندازه‌گیری کرد.
میزان دقت: کافی
راهنمایی: بسیاری از پزشکان توصیه میکنند که برای اینکه دقت اندازه‌گیری بیشتر شود، ۱ درجه به دمایی که دماسنج نشان می‌دهد، اضافه کنید.
گوش
نظر مخالف: به عقیده پزشکان استفاده از دماسنج گوشی به‌خصوص در کودکان زیر ۱ سال دشوار است.
نظر موافق: بسیار سریع و راحت انجام می‌شود.
میزان دقت: متغیر است
راهنمایی: برای به‌دست آوردن نتیجه دقیق‌تر، قبل از وارد کردن دماسنج، گوش کودک را اندکی به سمت بالا و عقب بکشید.
پیشانی
نظر مخالف: دماسنجی که بر روی پیشانی قرار می‌گیرد، گران‌ترین نوع دماسنج است.
نظر موافق: مدل‌های شریان تمپورال در ثانیه به ثبت درجه حرارت بدن می‌پردازند و استفاده از این نوع دماسنج برای کودکان بسیار راحت و آسان است.
میزان دقت: متغیر است
راهنمایی: برای اندازه‌گیری دقیق این دماسنج باید میان دو ابرو و رستنگاه بالایی مو قرار بگیرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
آکادمی آمریکایی متخصصان اطفال در رابطه با اینکه چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد، دستور‌العمل‌های زیر را ارائه کرده است:
۰ تا دو ماهگی: ۸/۳۷ درجه
۳ تا ۶ ماهگی: ۳/۳۸ درجه
۶ ماهگی به بالا: ۴/۳۹ درجه
سؤال‌های شما
*آیا ممکن است فرزند من دچار تشنج شود؟
این احتمال وجود دارد. تشنج در اثر افزایش سریع دمای بدن که باعث آسیب رسیدن به فعالیت الکتریکی طبیعی مغز می‌شود، به وجود می‌آید. اگر در خانواده خود سابقه تشنج دارید یا چنانچه در طی سال گذشته، کودکتان یک تشنج داشته است، این احتمال وجود دارد. اگرچه دیدن علائم معمول تشنج ــ مشخص شدن سفیدی چشم، منقبض شدن بدن و حتی استفراغ ــ بسیار ناراحت کننده است اما تشنج به ندرت به کودک آسیب می‌رساند و وی را مستعد دچار شدن به صرع نمی‌کند. اگر کودکتان دچار تشنج شد، او را بر روی زمین بگذارید، اشیا تیز و برنده را از کنار او دور کنید و سرش را به یکی از طرفین بچرخانید تا زبانش مانع تنفس نشود. اگر تشنج بیشتر از ۵ دقیقه طول کشید، اورژانس را خبر کنید.
*آیا تب بالا می‌تواند باعث توهم در فرزندم شود؟
با اینکه افراد بالغ بیش از کودکان درمعرض این خطر هستند، این احتما وجود دارد که فرزند تب‌دارتان نیز در اطرافش چیزهایی ببیند که واقعی نیستند (مثلاً عروسکی که بالای سر کودک بر روی سقف حرکت می‌کند، یا حشره‌ای که روی بدنش نشسته است). در تب بالا ــ ۹/۳۸ درجه به بالا ــ بیشتر احتمال توهم وجود دارد. اگرچه این توهمات ممکن است باعث ترس فرزندتان شوند، اما آسیبی به وی نمی‌رسانند.
*اگر تب فرزندم به بالای ۴۱ درجه برسد، آیا ممکن است آسیبی به مغزش وارد شود؟
بلی، درجه تب بالا می‌تواند باعث آسیب دائمی شود، اما هرگز به تنهایی باعث آسیب مغزی نمی‌شود. آسیب به مغز به احتمال زیاد زمانی اتفاق می‌افتد که فرزندتان گرما زده شده باشد (مثلاً اینکه در روزهای گرم تابستان، در ماشینی که شیشه‌هایش بالا است، برای مدت طولانی نشسته باشد).
تمام مطالب آمده در این وب‌سایت از جمله نظرات و دیدگاه‌های پزشکی و سایر اطلاعات پزشکی ارائه شده، برای مقاصد اطلاع رسانی بوده و نباید به‌عنوان یک تشخیص خاص یا روش درمان برای افراد درنظر گرفته شود. استفاده از این وب‌سایت و اطلاعات ارائه شده در آن، به ایجاد رابطه پزشک ـ بیمار نمی‌پردازد. همیشه هر سؤالی که در رابطه با سلامت خود یا دیگران دارید را به‌طور مستقیم با پزشک در میان بگذارید.
